Podczas dedykowanego tym zagadnieniom seminarium pn. „Transmisja sygnału czasu i częstotliwości w sieci PIONIER” swoje wystąpienia zaprezentowali specjaliści z Akademii Górniczo-Hutniczej, Głównego Urzędu Miar oraz Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego. Pokazały one jak istotnym elementem współczesnej infrastruktury badawczej jest możliwość dystrybucji ultraprecyzyjnych wzorców czasu i częstotliwości w sieciach światłowodowych.
W roku 2023, w ramach projektu PIONIER-LAB, z wykorzystaniem infrastruktury Ogólnopolskiej Sieci Optycznej PIONIER, uruchomiono dedykowany system transmisyjny wzorca czasu i częstotliwości wraz z węzłami dystrybucji opartymi o urządzenia ELSTAB. Kluczowe węzły umiejscowione zostały w 11-stu lokalizacjach partnerów Konsorcjum, biorących udział w realizacji Laboratorium 2-ego. W kolejnym etapie uruchomiono transmisję na kolejnych odcinkach sieci PIONIER, tak aby finalnie zasięgiem sieci objąć wszystkich Partnerów Konsorcjum. Obecnie trwają prace polegające na instalacji węzłów dystrybucji w pozostałych jednostkach tak, aby w każdej z nich możliwy był dostęp do wzorców czasu i częstotliwości w podstawowym zakresie. Dzięki zastosowaniu zaawansowanych technik kompensacji opóźnień, stabilność przesyłanego sygnału częstotliwości w sieci osiąga poziom lepszy niż 10⁻¹6. Należy w tym miejscu nadmienić, iż równolegle do sieci zrealizowanej w ramach PIONIER-LABa, rozwijana jest także infrastruktura dystrybucji referencyjnej częstotliwości optycznej. Sieć ta to nowa klasa sygnałów, przeznaczona dla innej grupy użytkowników, w której względna stabilność transferu częstotliwości jest nie gorsza niż 10⁻¹8. Łącznie, polska światłowodowa infrastruktura dystrybucji precyzyjnego wzorca czasu i częstotliwości, o długości 7 tys. km, stanowi krajowy kręgosłup systemu, który zaliczany jest do czołówki najlepszych europejskich rozwiązań tego typu.
Fakt ten został już dostrzeżony na arenie międzynarodowej. W zeszłym roku uruchomiono łącze do Narodowego Instytutu Metrologii w Brunszwiku (PTB, niem. Physikalisch-Technische Bundesanstalt), niemieckiego odpowiednika polskiego Głównego Urzędu Miar, który pełni rolę centralnego węzła europejskiego systemu referencyjnego. Całość siedmiuset kilometrowego połączenia została zrealizowana z użyciem wyłącznie polskich urządzeń, a jakość transferu jest na najwyższym, światowym poziomie. Te działania umożliwiły, po raz pierwszy, na udział polskich zegarów optycznych w ogólnoeuropejskiej kampanii światłowodowych porównań tych wzorców. Inicjatywy te pozwalają na udział krajowych ośrodków naukowych w międzynarodowych inicjatywach badawczych i eksperymentach na równorzędnych, partnerskich zasadach.
Równolegle prowadzone są prace nad włączeniem polskiej sieci T&F w paneuropejski system transferu metrologicznego. Polska sieć jest reprezentowana w dwóch kluczowych inicjatywach: inicjatywa wybudowania światłowodowej sieci Core Time and Frequency Network, która jest ważną częścią strategii rozwojowej sieci GÉANT w Europie oraz inicjatywy FOREST, mającej na celu uzyskanie stabilnego finasowania tego typu sieci, poprzez wpisanie ich na ogólnoeuropejską mapę drogową. Polska, dzięki sieci PIONIER i projektowi PIONIER-LAB, aktywnie uczestniczy w tych działaniach, dostarczając zarówno zaplecze techniczne, jak i doświadczenie badawcze.
Krzysztof Kołat, Krzysztof Turza