Wigierski Park Narodowy został utworzony w 1989 roku w celu ochrony unikalnych ekosystemów i bioróżnorodności terenu. W chwili powstania był piętnastym z kolei parkiem narodowym w Polsce i czwartym co do wielkości. Jego powierzchnia wynosi około 15 000 ha. Położony na północnym skraju Puszczy Augustowskiej, na terenie Suwalszczyzny, w województwie Podlaskim. Park zachwyca bogactwem przyrody, historią i unikalnym klimatem.
Krajobraz Parku w dużej mierze ukształtował lodowiec, który cofając się, utworzył doliny, które z kolei wypełniając się wodą, stały się jeziorami, a dokładniej 42 jeziorami, z największym i najgłębszym jeziorem Wigry, od którego pochodzi nazwa Parku. Prócz licznych jezior na uwagę zasługują również rzeki, a wśród nich najdłuższa i jedna z najpopularniejszych rzek Czarna Hańcza.
Wigierski Park Narodowy to nie tylko obszary wodne, to również rozległe tereny leśne, o pagórkowatym, typowym dla Pojezierza Suwalskiego, krajobrazie, na których dominują sosny i świerki.
Pierwsze działania, mające na celu ochronę przyrody w okolicy, podjęto w latach 50-tych i objęto nimi bobry. W tym okresie zwierzęta te w Polsce praktycznie wyginęły, a tutejsze przybyły z terenów byłego Zawiązku Radzieckiego. To dla ich ochrony powstał najpierw Rezerwat Ostoja Bobrów Stary Folwark, później drugi, nieodległy rezerwat Ostoja Bobrów Zakąty. Z czasem teren przekształcono w park krajobrazowy, cieszący się dziś statusem parku narodowego, który obecnie zamieszkuje około 250 sztuk bobrów. Zwierzęta te stały się symbolem Wigierskiego Parku Narodowego.
Magia tego miejsca przyciąga licznie turystów nie tylko z Polski. Przybywają tu amatorzy żeglowania, kręcenia kilometrów na rowerze oraz osoby lubiące obcować z naturą. To właśnie z myślą o turystach na terenie Wigierskiego Parku Narodowego utworzono około 190 km szlaków turystycznych. Na potrzeby ruchu turystycznego uruchomiono kilka ścieżek edukacyjnych – „Las”, „Suchary”, „Płazy”, „Jeziora” i „Puszcza” z licznymi punktami widokowymi, kładkami i plażami. Z myślą o rowerzystach i długodystansowcach, wokół jeziora Wigry wyznaczony został też specjalny zielony szlak, pod nazwą „Wokół Wigier”, o długości 41 km. Park Wigierski to świetne miejsce dla miłośników ptaków, ponieważ występuje tu wiele gatunków, zarówno tych lądowych, jak i wodnych, a wśród nich bociany czarne, żurawie, orły bieliki czy kormorany.
W okresie letnim Czarna Hańcza staje się prawdziwym rajem dla wycieczkowiczów, którzy chcieliby podziwiać tę piękną okolicę z poziomu kursującej tam łodzi motorowej z przeszklonym dnem, o wdzięcznej nazwie Laptodor II czy statku spacerowego Tryton, który zabiera swoich gości w podróż szlakiem papieskim – po trasie, jaką Jan Paweł II płynął podczas swojej pielgrzymki papieskiej do Polski w roku 1999. To również jeden z najpiękniejszych szlaków przeznaczonych dla spływów kajakowych. Zimą Wigierski Park Narodowy zmienia się w raj dla miłośników białego szaleństwa. Popularne w tym rejonie stają się wówczas wędrówki na nartach biegowych oraz piesze, po zasypanych śniegiem szlakach. A w okolicznych miejscowościach znajdzie się również kilka górek dla stęsknionych śniegu snowboardzistów czy narciarzy.
Unikalną atrakcją zdaje się być, powstała w czasie I Wojny Światowej, Wigierska Kolej Wąskotorowa, oferująca przejażdżki zabytkowymi pociągami wąskotorowymi przez malownicze tereny Parku, biegnące wzdłuż południowego brzegu Jeziora Wigry. Stanowi ona ciekawą alternatywę dla tradycyjnych wycieczek pieszych czy rowerowych. Trasa liczy około 10 km w jedną stronę, a całość wycieczki zajmuje około 2,5 godziny (z postojami w Bindudze, Bartnym Dole, Powałach i Kruszniku).
Na terenie Parku znajduje się wiele miejsc związanych z historią regionu, jak choćby założony w XVII wieku Klasztor Kamedułów, który stanowi ważny punkt kulturowy i turystyczny. To jeden z najlepiej zachowanych klasztorów tego zakonu w Polsce, obecnie pełniący funkcję ośrodka duchowego oraz muzeum. Klasztor jest także popularnym miejscem dla turystów szukających ciszy, pragnących oddać się medytacji czy po prostu chwili zadumy.
W Starych Jabłonkach, na północnym brzegu Jeziora Wigry, w dawnej stacji hydrobiologicznej, mieści się Muzeum Wigier. W dużej mierze jest ono multimedialne i przedstawia historię regionu, przyrodę oraz tradycje kulturowe okolicznych miejscowości, jak również historię stacji i samego Wigierskiego Parku Narodowego.
Warto również odwiedzić Zamek w Wigrach, który jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych punktów w regionie. Zamek, który niegdyś pełnił funkcję klasztoru, a potem rezydencji, obecnie jest miejscem organizacji wystaw czy wydarzeń kulturalnych.
W 1975 roku jezioro Wigry zostało wpisane przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) na listę najcenniejszych akwenów świata (Projekt “Aqua”), a cały Wigierski Park Narodowy włączony do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000.
A jeśli już o sieci mowa, warto nadmienić, że przez tereny Parku przebiega jedna z linii światłowodowych sieci PIONIER relacji Suwałki – Granica Państwa PL/LT (Ogrodniki), a inna z nich, relacji Suwałki – Białystok, przebiega w jego bezpośrednim sąsiedztwie.
W środkowo-zachodniej części Wigierskiego Parku Narodowego zlokalizowana jest Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego WIGRY, na terenie której prowadzone są kompleksowe badania środowiska przyrodniczego, obrazujące nie tylko aktualny jego stan, ale i długookresowe przemiany zachodzące w środowisku. Badania monitoringowe są prowadzone w ramach sieci 15 stacji reprezentujących charakterystyczną dla naszego kraju strukturę krajobrazową. Więcej informacji można zasięgnąć pod linkiem:
https://centrumzmsp.web.amu.edu.pl/stacje-bazowe-zmsp/stacja-zmsp-wigry/
A dla zainteresowanych rozszerzeniem wiedzy o tym jakże malowniczym i zróżnicowanym obszarze Wigierskiego Parku Narodowego i pracach naukowych tam prowadzonych, odsyłamy do filmu z serii Polskie Parki Narodowe:
https://vod.tvp.pl/programy,88/polskie-parki-narodowe-odcinki,317252/odcinek-2,S01E02,371960
Park Wigierski to miejsce, które łączy piękno polskiej przyrody z bogatym dziedzictwem kulturowym. Jego różnorodne atrakcje, zarówno przyrodnicze, jak i turystyczne, sprawiają, że jest to idealne miejsce na relaks, aktywny wypoczynek oraz naukę.
Oprac. Katarzyna Siudzińska, Krzysztof Kołat
