Kategoria: #Ludzie: Z historii PIONIERa

Powstające miejskie sieci komputerowe stały się dobrym początkiem do budowy szerokopasmowej sieci naukowej POL-34, łączącej wszystkie te MANy. Impulsem do zbudowania takiej infrastruktury był eksperyment zaprezentowany na wystawie POLMAN’97, którego celem było przedstawienie pilotowej rozległej sieci ATM 34 Mb/s w środowisku SDH 622Mb/s, łączącej istniejące już MANy w Gdańsku, Krakowie, Łodzi, Poznaniu i Wrocławiu.

W sieci tej pracowały eksperymentalne aplikacje związane z edukacją na odległość, medyczna telediagnoza, metacomputing i multimedialne bazy obiektowe jak GIS czy meteo.

Sieć pilotowa stała się przebojem wystawy POLMAN’97 i otrzymała wszystkie przyznane na niej nagrody Przewodniczącego KBN. Między innymi, pierwszą nagrodę z zakresie najciekawszego produktu sieciowego zaprojektowanego przez jednostki naukowe otrzymało Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, a Centrum Komputerowe Politechniki Łódzkiej otrzymało wyróżnienie za udział w realizacji eksperymentalnej, krajowej sieci ATM 34 Mb/s.

Sukces tego wyzwania spowodował, że MANy biorące w nim udział postanowiły utrzymać tę innowacyjną rozległą sieć szerokopasmową i przekształcić ją w sieć operacyjną. Doprowadziło to do podpisania, zarówno z operatorem telekomunikacyjnym TEL-ENERGO i PKP jak i Jednostkami Wiodącymi, szeregu umów o współdziałaniu w zakresie budowy sieci, jej użytkowania i rozwoju.

Dr Józef Janyszek z MAN Wrocław, podczas środowiskowej dyskusji zaproponował, aby sieć otrzymała nazwę POL-34, co spotkało się z ogólną aprobatą pozostałych przedstawicieli Jednostek i na stałe zapisało na kartach historii budowanej sieci. I tak 1 czerwca 1997 roku uruchomiono sieć POL-34, co opisane zostało w artykule jaki ukazał się w Computer Networks 30 (1998) pod tytułem „Polish scientific broadband network: POL34” [1].

Z czasem można było obserwować systematyczny rozwój tej sieci w kierunku zwiększania jej przepustowości z 34 Mb/s do 155Mb/s jak i liczby połączonych do niej jednostek. Impulsem do tych działań była „Oferta sieci POL-34 dla polskiego środowiska naukowego” z 7.01.1998 roku. Stale rozbudowywana infrastruktura i połączenia międzynarodowe umożliwiły, w marcu 1999 roku podłączenie do europejskiej naukowej sieci TEN-155.  Wówczas już sieć POL-34 zwiększyła swoją przepustowość i od 20 czerwca 1998 roku działała pod nazwą POL-155. Niedługo później pojawiły się śmiałe plany rozszerzenia przepustowości naukowej sieci do rzędu kilku Gb/s i pierwsze dyskusje na temat projektu PIONIER. Przepustowości niektórych połączeń wzrosły w międzyczasie do 622 Mb/s, co spowodowało, że sieć po raz kolejny zmieniła nazwę, tym razem na POL-622.

W listopadzie 1999 roku, w odpowiedzi na zapytanie skierowane przez KBN do środowiska naukowego, powstała koncepcja „Programu rozwoju infrastruktury informatycznej polskiego środowiska naukowo-akademickiego na lata 2001-2005, „PIONIER: Polski Internet Optyczny – Zaawanasowane Aplikacje, Usługi i Technologie dla Społeczeństwa Informacyjnego””, który zakładał zbudowanie krajowej, szerokopasmowej naukowej sieci światłowodowej. Po licznych dyskusjach w środowisku naukowym program ten w ostatecznej wersji, datowanej na czerwiec 2000 roku, przyjęty został przez KBN do realizacji, jako oficjalny program rozwoju infrastruktury informatycznej nauki w Polsce. Zanim jednak program został zaakceptowany przez KBN, partnerzy sieci POL-34/155/622, podczas odbywającej się w Poznaniu konferencji ISThmus2000, zbudowali i zaprezentowali „proof of concept” Polskiego Internetu Optycznego, który w 2001 roku opublikowany został w Computer Networks 37 (2001) pod tytułem „First experiences with the Polish Optical Internet” [2].

Również w czerwcu, tyle że 2001 roku, powołany został Środowiskowy Zespół Negocjacyjny w składzie: Mścisław Nakonieczny (MAN Gdańsk), Piotr Sąsiedzki (MAN Gliwice), Stanisław Starzak (MAN Łódź) i Maciej Stroiński (MAN Poznań), którego zadaniem były negocjacje z operatorami i przygotowanie koncepcji implementacji i wdrożenia sieci PIONIER.

W listopadzie 2001 roku ruszyła budowa sieci PIONIER, a już z początkiem 2002 roku rozpoczęto odbiory pierwszych jej odcinków. Zakończenie pierwszego etapu budowy sieci i pozytywne przejście testów spowodowało, że od 1 stycznia 2004 roku sieć POL-34/155/622 zakończyła swoje działanie, a jej rolę przejęła sieć PIONIER, która od tamtego czasu, wciąż wzbogacana o nowe usługi i aplikacje służy całemu środowisku naukowemu, łącząc 21 MANów i 5 centrów KDM.

[1] Mścisław Nakonieczny, Stanisław Starzak, Maciej Stroiński, Jan Weglarz – „Polish scientific broadband network: POL34”; Computer Networks and ISDN Systems 30 (1998) 1669–1676

[2] Artur Binczewski, Norbert Meyer, Jarosław Nabrzyski, Stanisław Starzak, Maciej Stroiński, Jan Węglarz – „First experiences with the Polish Optical Internet”; Computer Networks 37 (2001) 747-759

Katarzyna Siudzińska

Realizowany w latach 2008-2012 ogólnopolski projekt Platformy Obsługi Nauki PLATON był ważnym akcentem dla całego polskiego środowiska naukowego. W prace projektowe zaangażowane były wszystkie 22 Jednostki Wiodące z Konsorcjum PIONIER, które efekty tego projektu w postaci specjalizowanych usług, wdrożyły w swoich MANach. Aby wzbudzić świadomość dostępności tych zaawansowanych rozwiązań i zachęcić do korzystania z oferowanych usług, podjęto działania polegające na zorganizowaniu serii spotkań w siedzibach Partnerów projektu wraz z przeprowadzeniem multimedialnych prezentacji dla szerokiego grona potencjalnych użytkowników.

Lider projektu – Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe – w porozumieniu z pozostałymi Partnerami opracował marszrutę, by w ciągu 21 dni dotrzeć do 15 ośrodków akademickich rozproszonych po całej Polsce. Roadshow wzbudził duże zainteresowanie środowiska. Oprócz prezentacji usług PLATONa, ciekawym punktem spotkań była możliwość zwiedzenia wozu transmisyjnego i studia telewizyjnego usługi PLATON TV.

W tej mającej charakter ponadregionalny imprezie, licznie udział wzięli zarówno rektorzy, profesorowie, pracownicy i studenci uczelni. W spotkaniach tych uczestniczyli także reprezentanci lokalnych samorządów, szpitali oraz mediów.

Realizacja projektu wywarła trwałe, znaczące efekty dla rozwoju infrastruktury informatycznej nauki i jej usług. Jednak pomysł zorganizowania w Jednostkach Wiodących akcji promocyjnej PLATONa nie miał ograniczać się jedynie do promocji rezultatów projektu. Stał się swoistym świętem lokalnych ośrodków MAN  i ludzi, którzy uczestniczyli we wdrażaniu usług Platformy Obsługi Nauki PLATON oraz szansą na aktywizację środowiska skupionego wokół wszystkich Partnerów Konsorcjum PIONIER, które zrealizowało ten unikatowy na skalę europejską projekt.

Podczas finału Roadshow PLATONa, który odbył się w Poznaniu, prof. Jan Węglarz zwrócił się do zgromadzonych licznie gości słowami: „Liczymy na to, że będziecie Państwo w swoich środowiskach emisariuszami wieści, że usługi uzyskane w PLATONie, są do szerokiego wykorzystania przez środowisko naukowe i nie tylko, bo chcemy się otwierać szerzej, również na szeroko rozumianą działalność gospodarczą”.

Współczesna sieć już dawno przestała kojarzyć się tylko i wyłącznie z dostępem do światowego Internetu. Dziś to przede wszystkim usługi, które w oparciu o szybką i bezpieczną komunikację, tworzą nową jakość w codziennej pracy naukowej.

Relacja wideo z Roadshow PLATONa w poszczególnych miastach:

• Białystok
• Bydgoszcz
• Częstochowa
• Kielce
• Koszalin
• Lublin
• Łódź
• Olsztyn
• Opole
• Poznań
• Puławy
• Radom
• Rzeszów
• Szczecin
• Zielona Góra
• Finał Roadshow PLATONa

Katarzyna Siudzińska

Rozwój poprzez wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań to stały element ewolucji, a często i rewolucji, w wielu dziedzinach życia. Nic więc dziwnego, że taki rozwój obserwować można od lat w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych, w tym m.in. transmisji danych, obliczeń wielkiej skali, archiwizacji danych czy usług i aplikacji. Zmiany te pociągają również konieczność ciągłego rozwoju infrastruktury informatycznej nauki (e-Infrastruktury), która stanowi środowisko wspierające badania w wielu dziedzinach nauki i techniki.

Z tego względu problematyka rozwoju i wykorzystania e-Infrastruktury w badaniach naukowych jest bardzo ważna dla całego środowiska naukowego. Naturalną stała się więc potrzeba organizacji konferencji umożliwiających dyskusję, wymianę doświadczeń, popularyzację dobrych praktyk i poszukiwanie najlepszych rozwiązań z punktu widzenia użytkownika.

Środowisko naukowe skupione wokół budowy e-Infrastruktury już od 1994 roku zapoczątkowało serię tematycznych konferencji, o nazwie „POLMAN – Miejskie sieci komputerowe w nauce i gospodarce”. Odbywały się one corocznie aż do 1999 roku i stanowiły swoiste forum społecznej dyskusji wokół rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych. Konferencjom tym towarzyszyły wystawy w formie działających laboratoriów, a prezentowane na nich rozwiązania często stawały się przedmiotem wdrożeń w następnych latach. Przykładem takiego wdrożenia była eksperymentalna krajowa sieć POL-34, której działający model zaprezentowano w czasie konferencji POLMAN’97, zorganizowanej na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich.

Ponieważ konferencje te cieszyły się dużym zainteresowaniem, polskie środowisko naukowe zdecydowało się zwiększyć zasięg ich oddziaływania i w kolejnym roku zorganizowało konferencję międzynarodową pod nazwą ISThmus2000. Poświęcona ona była badaniom i rozwojowi na rzecz Społeczeństwa Informacyjnego, a jej głównym celem było przedstawienie i omówienie koncepcji dalszego rozwoju infrastruktury informatycznej nauki i edukacji w Polsce oraz zestawienie jej z doświadczeniami innych krajów europejskich i Stanów Zjednoczonych. Podczas konferencji przedstawiona została koncepcja budowy szerokopasmowej optycznej sieci naukowej o nazwie PIONIER (zwanej polskim Internet2), mającej łączyć krajowe sieci badawcze i edukacyjne, a prezentowane zastosowania nowych technologii informatycznych pokazały, że Polska jest dobrze przygotowana do bycia partnerem w rozwoju zaawansowanych technologii, usług i aplikacji dla Społeczeństwa Informacyjnego.

W następnych czterech latach (od 2001 do 2004) zorganizowano kolejny cykl konferencji, tym razem pod nazwą „PIONIER – Polski Internet Optyczny: Technologie, Usługi i Aplikacje”, będący kontynuacją i rozwinięciem konferencji POLMAN i ISThmus. Konferencje te miały stanowić forum kształtowania koncepcji i wymiany doświadczeń w zakresie zaawansowanych aplikacji, usług i technologii dla Społeczeństwa Informacyjnego. Zaś jej cechę charakterystyczną miał być jak najszerszy udział partnerów nauki, wspólnie tworzących i wykorzystujących nowe rozwiązania i produkty informatyczne. Zorganizowany cykl konferencji PIONIER stworzył również możliwość zaprezentowania szerokiemu gremium testowej wersji sieci PIONIER oraz usług i aplikacji rozwijanych w Jednostkach Wiodących MAN i KDM.

Docenione przez organizację TERENA, polskie środowisko naukowe zaproszone zostało do zorganizowania w roku 2005 kolejnej, 21-szej edycji największej i najbardziej prestiżowej konferencji sieci naukowo-akademickich TERENA Networking Conference (obecnie odbywająca się pod nazwą The Networking Conference – TNC). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zorganizowana w Polsce (a ściślej ujmując w Poznaniu) konferencja TERENA, była pierwszą w państwie Europy Centralnej i pierwszą w historii dotychczasowego cyklu, gdzie liczba jej uczestników przekroczyła 500 osób, biorących udział w 5-ciu równoległych sesjach. Podczas prelekcji poruszane były tematy związane z rozwojem i udoskonalaniem sieci rozporoszonych, bezpieczeństwem sieci komputerowych oraz sieci mobilnych, a także poruszane były zagadnienia związane z Voice-over-IP. Największym zainteresowaniem ze strony mediów cieszyły się prezentacje internetowej telewizji interaktywnej i telewizji wysokiej rozdzielczości (HDTV).

Kolejny cykl konferencji zorganizowany przez środowisko naukowe skupione wokół Konsorcjum PIONIER rozpoczął się w roku 2009 i nosił nazwę „i3: internet-infrastruktura-innowacje”. Celem pierwszej, zorganizowanej w Poznaniu, edycji była prezentacja prac naukowych i badawczo-rozwojowych oraz wdrożeń związanych z Internetem nowej generacji, traktowanym jako globalne medium Społeczeństwa Informacyjnego, ewoluującego w kierunku Społeczeństwa cyfrowego z wszechobecną siecią. Konferencja i3 adresowana była do specjalistów z obszaru informatyki i telekomunikacji, zajmujących się problematyką szeroko pojętego Internetu, zaawansowanych usług, architektur sieci i systemów, technologii transmisyjnych oraz społeczno-prawnymi aspektami cyberprzestrzeni.

Druga edycja konferencji odbyła się w roku 2010 we Wrocławiu pod hasłem „eNauka kluczem rozwoju”, a tematyka wystąpień skupiała się głównie wokół Internetu Przyszłości, eZdrowia i eEdukacji, ale również społecznych zastosowań Internetu, niezawodności bezpieczeństwa, nowych mediów oraz platform usługowych. Nie zabrakło także sesji specjalnej poświęconej polskim projektom infrastrukturalnym: PLATON, PRACE, PL-Grid i POWIEW.

W roku 2013 konferencja i3 zawitała znów do Poznania, tym razem pod hasłem „Wszechobecny Internet – X lat Polskiego Internetu Optycznego”. Sesje obejmowały takie tematy jak e-nauka, e-edukacja oraz biblioteki cyfrowe. Prócz prelekcji, szkoleń i warsztatów, była to również doskonała okazja do świętowania 10-ego roku istnienia sieci PIONIER. Wszystkie sesje tej edycji można było śledzić „na żywo” on-line za pośrednictwem usługi naukowej interaktywnej telewizji HD projektu PLATON. Specjalnie na te okazje powstał też blog internetowy, dzięki któremu uczestnicy byli na bieżąco informowani o najważniejszych wydarzeniach konferencji.

Ostatnia edycja konferencji i3 poprzedzona była zorganizowaną w Poznaniu w roku 2011, a związaną z prezydencją Polski w Unii Europejskiej, międzynarodową konferencją Future Internet Week. Wydarzenie to składało się z serii imprez organizowanych pod egidą Unii Europejskiej, takich jak Future Internet Event (Future Internet Conference oraz Future Internet Assembly) oraz szeregu interesujących imprez towarzyszących, w tym m.in. Internet of Things Conference and Workshop, Future Internet Poland Conference, Future Internet Forum, ICT Committee, Service Wave Conference, Future Internet Research and Experimentation Conference.

Pierwsze wydarzenie Tygodnia Internetu Przyszłości rozpoczęło się konferencją pod nazwą „Europa 2020 – znaczenie Internetu Przyszłości dla rozwoju regionalnego” i było oficjalną imprezą Polskiej Prezydencji w Radzie UE, podczas której poruszano problematykę badań i rozwoju oraz innowacji w zakresie Internetu Przyszłości w kontekście rozwoju regionalnego. Konferencja dotyczyła również kluczowych wyzwań w obszarze technologii informatycznych, inteligentnego rozwoju oraz polityki innowacyjnej wynikającej ze strategii Europa 2020.

Konferencja Future Internet Assembly połączona była z wystawą prezentującą wyniki projektów unijnych finansowanych ze środków 7. Programu Ramowego oraz polskich projektów badawczych w zakresie technologii informatycznych. W konferencji wzięli udział eksperci techniczni, naukowcy i przedstawiciele firm technologicznych z całej Europy, w tym przedstawiciele Jednostek Wiodących MAN wchodzących w skład Konsorcjum PIONIER.

Warto zaznaczyć, że Future Internet Week pełnił istotną rolę w promocji problematyki badawczej i innowacyjnej w zakresie Internetu Przyszłości w Polsce i całej UE.

We wrześniu 2015 roku, przy okazji oficjalnego otwarcia Centrum Badawczego Polskiego Internetu Optycznego, odbyła się merytoryczna konferencja okolicznościowa pt.: „PIONIER globalnym laboratorium innowacji”, podczas której omawiano nie tylko najnowsze inwestycje w ramach całej sieci Polskiego Internetu Optycznego PIONIER, ale też horyzont rozwoju usług i badań ICT, których dobrym przykładem było otwarte właśnie Centrum Badawcze. Ponad stu uczestników konferencji mogło wysłuchać prezentacji dotyczących wiodących projektów naukowych, a także wizji innowacyjnego wykorzystania nowoczesnej infrastruktury badawczej.

W planach działania Konsorcjum PIONIER na lata 2020-2022 było zorganizowanie konferencji pod roboczym tytułem „Cyfrowe innowacje dla nauki i gospodarki” (ang. Digital Innovations for Science and Economy). Niestety, pandemia uniemożliwiła jej realizację. Istnieje jednak koncepcja powrotu do tego pomysłu przy okazji zbliżającego się 20-lecia Konsorcjum PIONIER. Należy mieć nadzieję, że tym razem nic nie stanie na przeszkodzie w jej zorganizowaniu.

Katarzyna Siudzińska

Zastosowanie nowoczesnej technologii zapewniło również integrację połączeń pomiędzy zespołami badawczymi wykorzystującymi różne dziedziny nauki.

Jednym z głównych paradygmatów budowy i modernizacji ekosystemu PIONIER/MANy było oferowanie prawdziwie szerokopasmowego dostępu dla środowiska naukowego. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywały MANy. W tamtym czasie borykały się one z problemami związanymi z niewystarczającą infrastrukturą informatyczną, co znacznie utrudniało realizację zaawansowanych usług teletransmisyjnych na potrzeby środowisk naukowo-badawczych i akademickich. Rozwój sieci MAN miał zapewnić jednostkom naukowym, rozlokowanym na terenie całego kraju i obsługiwanym przez te sieci, dostęp do nowoczesnej i bezpiecznej infrastruktury sieciowej, jej uspójnienie pod względem technologicznym oraz zwiększenie przepustowości sieci.

Biorąc pod uwagę światowe tendencje w zakresie rozwoju usług naukowych sieci szerokopasmowych oraz wypracowane równolegle rozwiązania paneuropejskiej sieci Géant2 i Géant3, w ramach Konsorcjum PIONIER wytypowano kierunki rozwoju sieci MAN, których najważniejszymi elementami było zastosowanie interfejsów 1 i 10 Gigabit Ethernet na dostępie do sieci i 10 Gigabit Ethernet w szkielecie oraz wykorzystanie technologii MPLS do celów realizacji zaawansowanych usług sieciowych.

Dzięki zrealizowanemu w latach 2009-2012 projektowi NewMAN, sprzętowo doposażonych zostało 21 środowiskowych teleinformatycznych sieci nauki. Stało się to dzięki zakupowi i wdrożeniu w sieciach MAN, 153 przełączników szkieletowych i 278 przełączników dostępowych, wykorzystujących wskazane wyżej technologie. Sumarycznie wdrożono 2 608 interfejsów 10 Gigabit Ethernet oraz 16 680 interfejsów 1 Gigabit Ethernet o imponującej łącznej przepustowości sieci na poziomie 42 760 Gbit/s, liczonej jako iloczyn zakupionych portów i prędkości portu liczonej w Gbit/s. Dodatkowo wdrożony został 80-kanałowy system transmisyjny nowej generacji, wyposażony w elementy przełączające ROADM, w konfiguracji umożliwiającej uzyskanie funkcjonalności CDC (ang. Colorless, Directionless, Contentionless) i pozwalający na uzyskanie pełnej przepustowości systemu transmisyjnego pomiędzy dowolnymi MANami. Sieć transmisyjna została również w pełni skompensowana dyspersyjnie, co umożliwiło zmaksymalizowanie zasięgu pomiędzy dowolną parą transponderów w sieci szkieletowej. Tak skonfigurowany system umożliwił zmianę połączeń w warstwie DWDM, każdą dostępną w kręgosłupie światłowodowym ścieżką na terenie kraju, bez konieczności regeneracji sygnału transmisyjnego. System transmisyjny posiadał również funkcjonalność GMPLS, pozwalającą na zachowanie spójności technologicznej z przełącznikami MPLS. Umożliwiał on także zastosowanie na terenie kraju transponderów koherentnych pracujących z prędkościami powyżej 10 Gigabit, np. 100 Gigabit. Tak wyposażona sieć stanowiła bazę rozwojową dla prac nad Internetem Przyszłości, realizowanych zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej.

W czasie trwania projektu dochodziło do zmian rozwojowych w jednostkach macierzystych beneficjentów oraz w jednostkach naukowych dołączanych do sieci MAN (np. nowe lokalizacje, nowe budynki), a także pojawiły się nowe generacje urządzeń, oferujące zwiększoną funkcjonalność przy mniejszym koszcie zakupu. Ze względu na konieczność dopasowania do zmieniających się realiów, jak również optymalnego wykorzystania środków przeznaczonych na rozbudowę tych sieci, celowa stała się modyfikacja Studium Wykonalności projektu NewMAN. W efekcie tych zmian doszło do zwiększenia liczby koniecznych do zainstalowania węzłów sieci miejskich w postaci przełączników szkieletowych i przełączników dostępowych, co z kolei pozwoliło na wykorzystanie w rozbudowywanych sieciach MAN najnowszych mechanizmów obsługi ruchu typu multicast. Dodatkowo, ze względu na zapewnienie kluczowego, niezawodnego dostępu do światowej sieci Internet, a także możliwość szybkiej rozbudowy punktów wymiany ruchu z innymi operatorami zagranicznymi i krajowymi, konieczne stało się dodanie na styku z systemami transmisyjnymi sieci PIONIER dwóch niezależnych przełączników wyposażonych tylko w interfejsy 10 Gigabit Ethernet. Istotnym elementem było wyposażenie sieci MAN, jak również sieci PIONIER, w ten sam homogeniczny system MPLS, gwarantujący możliwość zestawiania usług pomiędzy użytkownikami końcowymi niezależnie od ich lokalizacji w kraju.

Dzięki rozbudowie infrastruktury sieciowej rozszerzono możliwości podłączania kolejnych jednostek naukowych do środowiskowych sieci naukowych MAN oraz umożliwiono podłączonym już jednostkom naukowym korzystanie z łączy o wyższej przepustowości. Dzięki nowoczesnym technologiom nastąpił również wzrost poziomu niezawodności funkcjonowania sieci miejskich MAN i centrów KDM, a infrastruktura sieciowa umożliwiła jednostkom naukowym podłączonym do sieci miejskich MAN prowadzenie badań wymagających dostępu do Internetu i przesyłania informacji o najwyższych światowych parametrach. Realizacja projektu NewMAN stworzyła również możliwości uruchamiania najbardziej zaawansowanych, najbardziej nowoczesnych technologicznie usług teletransmisji dla środowiska nauki. Usługi te stały się podstawą do tworzenia zaawansowanych serwisów, usług opartych o sieci komputerowe czy szeroko pojęte systemy informatyczne, jak chociażby usługi powstałe w wyniku realizacji projektu PLATON.

Katarzyna Siudzińska, Robert Pękal

Koronawirus i praca zdalna nie przeszkodziły w realizacji zapowiadanej wcześniej inicjatywy. Powstał prototyp Wirtualnego Muzeum Historii PIONIERa o nazwie Mediateka PIONIERa, który w lipcu 2020 roku, został zeprezentowany członkom Rady Konsorcjum PIONIER oraz Klubowi PIONIERa.

Wstęp do niego otwiera kilka zdań wprowadzających wskazujących, że „Mediateka PIONIERa to historia społeczności PIONIERa począwszy od pierwszych doświadczeń z budową Infrastruktury Informatycznej Nauki i kształtowania wspólnej świadomości (lata 1993-1997). Poprzez pierwsze wspólne wyzwania (lata 1997-2003) i prawdziwie pionierskie lata, w którym budowaliśmy sieć PIONIER oraz realizowaliśmy wspólnie projekty inwestycyjne i badawczo-rozwojowe (lata 2003-2015), aż po nowe wyzwania związane z programami Horyzont2020, Program Operacyjny Inteligentny Rozwój i Program Polska Mapa Drogowa Infrastruktury Badawczej (lata 2015 do teraz).

W serwisie ilustrujemy co działo się w czasie (Kalendarium), jak budowaliśmy ekosystem sieciowy (Sieci MAN, Sieć POL-34, Sieć PIONIER) i naszą stołeczność (Wydarzenia) także przez pryzmat zaangażowanych osób (Ludzie PIONIERa).”

Wszyscy przedstawiciele Jednostek Wiodących MAN, a także członkowie Klubu PIONIERa, będący głównym źródłem wiedzy o PIONIERze, zostali zaproszeni do uczestnictwa w będącej wciąż w fazie tworzenia inicjatywy z nadzieją, że dzięki ich wspomnieniom oraz posiadanym materiałom odkurzonym z prywatnych bądź uczelnianych archiwów, staną się oni współtwórcami zasobów tego Muzeum, w aktywny sposób przyczyniając się do zwiększania gromadzonych w nim materiałów o wiele interesujących wydarzeń oraz obiektów, stanowiących historyczne pamiątki PIONIERa.

Patrząc w przyszłość, należy pielęgnować i pamiętać o przeszłości, gdyż z niej czerpiemy siły do rozwoju, traktując ją jednocześnie jako źródło nowych pomysłów i inspiracji do kolejnych działań. Czerpiąc z przeszłości, kształtujemy naszą przyszłość.

Zebrane w Mediatece PIONIERa zasoby (obecnie w liczbie ponad 6,5 tysiąca), stały się bazą do podjęcia kolejnej inicjatywy stworzenia portalu o historii PIONIERa, którego model został zaprezentowany w grudniu zeszłego roku, podczas okolicznościowego spotkania członków Konsorcjum PIONIER i Klubu PIONIERa. Planuje się, że jeszcze w tym roku powinien on zostać udostępniony nie tylko osobom skupionym wokół PIONIERa.

Katarzyna Siudzińska

Krajowy Klaster Linuksowy CLUSTERIX (National CLUSTER of LInuX System) był wspólną inicjatywą dwunastu polskich Jednostek Wiodących: Politechniki Białostockiej, Politechniki Częstochowskiej, Centrum Informatycznego Trójmiejskiej Akademickiej Sieci Komputerowej TASK, Politechniki Łódzkiej, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Akademickiego Centrum Komputerowego CYFRONET AGH, Uniwersytetu Opolskiego, Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego, Politechniki Szczecińskiej, Politechniki Warszawskiej, Wrocławskiego Centrum Sieciowo-Superkomputerowego oraz Uniwersytetu Zielonogórskiego, wspieranych wówczas przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji (obecne Ministerstwo Nauki i Edukacji). Był to projekt celowy z udziałem firmy Intel.

Koordynatorem projektu była Politechnika Częstochowska, a jej kierownikiem profesor Roman Wyrzykowski, który w jednym z wywiadów powiedział, że „zadaniem systemu CLUSTERIX było umożliwienie wszechstronnego wykorzystania zasobów w zakresie prowadzenia zaawansowanych obliczeń wielkiej skali w zależności od potrzeb. Położenie geograficzne przestało mieć jakiekolwiek znaczenie, a w pełni operacyjny rozproszony klaster nowej generacji o dynamicznie zmieniającej się wielkości, pozwolił na udostępnienie zasobów, aplikacji i usług powstałych w ramach programu PIONIER innym użytkownikom sieci, rozproszonym w całym kraju, a nawet na świecie”.

Stworzona na potrzeby projektu sieć grid obejmowała ok. 125 serwerów, z których każdy wyposażony był w dwa 64-bitowe procesory oraz 2 GB pamięci RAM, połączone dedykowanymi kanałami wydzielonymi w ramach optycznej sieci nowej generacji PIONIER.

Połączenie mocy obliczeniowej 250 procesorów Intel Itanium 2 w rozproszony klaster oferowało łączną wydajność wynoszącą ok. 4,5 TFLOPs (z uwzględnieniem automatycznej procedury dołączania dodatkowych zasobów obliczeniowych).

Oprogramowanie CLUSTERIX opierało się na dwóch filarach: systemie zarządzania zasobami GMRS (Grid Resource Management System) – powstałym w projekcie europejskim GridLab oraz systemie uwierzytelniania i kontroli uprawnień użytkowników wirtualnych VUS (Virtual User System) – rozwijanym w Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym. VUS umożliwił efektywne zarządzanie użytkownikami bez potrzeby zakładania kont dla poszczególnych osób na wszystkich klastrach, co uprościło i obniżyło koszty wykonywania nawet bardzo dużych zadań obliczeniowych. System zawierał także mechanizmy w znaczący sposób ułatwiające podłączanie kolejnych klastrów oraz automatyzację uwierzytelniania komponentów programowych i użytkowników.

Czynnikiem dodatkowo wyróżniającym CLUSTERIX spośród innych tego typu projektów była całkowita zgodność z protokołem IPv6, a pełne wykorzystanie jego zalet, w szczególności niezawodności
i gwarancji jakości usług oraz większej możliwości sterowania pasmem, usprawnić miało jakość działania całego rozwiązania.

Krajowy Klaster Linuksowy wykorzystywano m.in. do obliczeń związanych z badaniami naukowymi w zakresie: modelowania różnorodnych zjawisk (np. termomechanicznych), złożonych symulacji (np. przepływu krwi, przepływów w aerodynamice – oprogramowanie HADRON i wielkiej skali zagadnień 3D mechaniki płynów), wizualizacji, przewidywania struktur białek czy projektowania układów elektroniki molekularnej oraz nano-technologii (np. XMD – pakiet oprogramowania Open Source do symulacji zagadnień dynamiki molekularnej dla nano-urządzeń oraz nano-systemów) itp.

Doceniając pracę polskiego środowiska naukowego włożoną w realizację projektu CLUSTERIX, ówczesny Minister nauki i informatyzacji prof. Michał Kleiber powiedział: „Pomysł (…) prosty, jednak jego realizacja – bardzo trudna. Naukowcy uczestniczący w projekcie stworzyli oprogramowanie, które jest w stanie tak zarządzać procesem obliczeniowym, aby poszczególne procesory nie powielały nawzajem swojej pracy”. Jego zdaniem, polscy informatycy to specjaliści najwyższej światowej klasy, czego dowodzi powstanie systemu CLUSTERIX, który służyć miał nie tylko badaniom naukowym, ale także stanowić rozwiązanie do zastosowań w sferze administracji publicznej i komercyjnej.

Zastanawiając się nad wyborem nazwy profesor Roman Wyrzykowski (Politechnika Częstochowska) i dr inż. Maciej Stroiński (PCSS), wpadli na bardzo ciekawe skojarzenie z imieniem komiksowego bohatera Asterixa, który miał niezwykłą zdolność zwiększania mocy. Narzędziem, które zwiększało moc Asterixa, był cudowny napój. W przypadku CLUSTERIXa narzędziem zwiększającym jego moc miała być bardzo szybka sieć światłowodowa PIONIER, bez której każdy z osobna węzeł klastra byłby jedynie, nieco lepszym od klasycznego, serwerem obliczeniowym. Tak więc sieć PIONIER stanowiła bazę „nośną” CLUSTERIXa.

Projekt CLUSTERIX, o którym więcej można dowiedzieć się z Mediateki PIONIERa, miał bardzo duże znaczenie dla PIONIERowej społeczności, otwierając przestrzeń dla kolejnych wspólnych projektów, m.in. Federacji Bibliotek Cyfrowych, KMD czy PLATON, dzięki którym sieć PIONIER mogła zaoferować szereg zaawansowanych usług.

Katarzyna Siudzińska

W PIONIERze, ostatni miesiąc roku to bardzo gorący czas – czas podsumowań zadań, które udało się zrealizować w mijającym roku, sprawozdań, bilansów, rachunków zysków i strat, a także snucia planów na nadchodzący wielkimi krokami nowy rok.

W tym zagonieniu warto jednak zwolnić choć na chwilę i znaleźć czas na krótkie spotkanie, rozmowę, wspomnienia – szczególnie te miłe, które sprawią nam radość i wprowadzą w dobry nastrój.

Okres przedświąteczny to najlepszy moment by pokazać, że jesteśmy i pamiętamy. Dlatego też Jednostki Wiodące MAN zrzeszone wokół PIONIERa mają dobry zwyczaj pamiętać podczas grudniowych posiedzeń Konsorcjum PIONIER o wygospodarowaniu czasu na stworzenie miłej przedświątecznej atmosfery, gdzie znajdzie się zawsze chwila na refleksję i życzenia.

Nie każdego roku uda się jednak spotkać osobiście, stąd pojawił się pomysł, zrodzony 20 lat temu, by słać od PIONIERa spersonalizowane kartki świąteczne.

Pierwsza taka karta z pionierskimi życzeniami wyruszyła w świat w grudniu 2001 roku. Od tego czasu co roku PIONIER rozsyła je, w coraz to nowszej odsłonie, do przedstawicieli Jednostek Wiodących zrzeszonych wokół sieci PIONIER, jak również do firm, uczelni, szkół i jednostek administracji państwowych oraz samorządowych, współpracujących i realizujących wspólne wyzwania.

W zeszłym roku, z powodu pandemii, świąteczne posiedzenie Rady Konsorcjum PIONIER zorganizowane zostało w formie wideokonferencji. A skoro spotkanie było on-line to i kartka również była wirtualna. Znaleziona w zasobach Mediateki PIONIERa, odkurzona po 20 latach, lekko zmodyfikowana miała stać się symbolem trwałości PIONIERa, dając tym samym nadzieję na dalszy jego rozwój i jedność w realizacji zamierzonych planów i wyzwań na kolejne lata.

Jednym z takich wyzwań stał się serwis poświęcony historii PIONIERa, który dzięki materiałom zgromadzonym we wcześniejszych latach w Mediatece PIONIERa, w nowym roku 2022 ma szansę zaistnieć. A jego pierwsza odsłona, na razie przed gronem członków Konsorcjum PIONIER i Klubu PIONIERa, w ramach prezentu-niespodzianki, zaplanowana została na tegoroczne świąteczne spotkanie.

Katarzyna Siudzińska

Konsorcjum PIONIER zawiązane zostało 25 listopada 2003 roku w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą, gdzie przedstawiciele 22 Jednostek Wiodących MAN i KDM podpisali umowę o utworzeniu „Konsorcjum PIONIER Akademickich Sieci Komputerowych i Centrów Komputerów Dużej Mocy”, w oparciu o przyjęty przez Komitet Badań Naukowych program „PIONIER: Polski Internet Optyczny – Zaawansowane aplikacje, usługi i technologie dla Społeczeństwa Informacyjnego” (KBN, Warszawa 2000) oraz „Porozumienie o budowie i eksploatacji Ogólnopolskiej Sieci Optycznej jednostek naukowo-akademickich PIONIER” (Poznań, 25.04.2001).

W ciągu 18 lat Konsorcjum PIONIER okrzepło znajdując i realizując wiele wyzwań. Udało się, mimo wielu przeszkód, ukończyć budowę sieci o wielu pętlach światłowodowych (obecnie łączna długość eksploatowanych linii światłowodowych to 11.011 km) i nowoczesnych technologiach transmisyjnych (DWDM, Ethernet). Sieć PIONIER i sieci MAN w tym czasie były modyfikowane i rozwijane dzięki wspólnym projektom, takim jak NewMAN czy 100net. Natomiast aktualnie, w ramach projektu PIONIER-LAB, budowany jest ekosystem PIONIER-MANy następnej generacji.

W tej nowoczesnej sieci udostępniono także szereg usług „dodanych”, będących efektem projektów Clasterix, KMD (1, 2), PLATON, MAN-HA. Obecnie realizowane są dwa projekty PRACE-LAB i KMD (Uniwersalna infrastruktura dla składowania i udostępniania danych…), które przeistoczą MANy z PIONIERem w środowisko rozproszonej platformy usługowej, wspierającej cyfrową transformację nauki i gospodarki.

Ogólnopolski wymiar, nowoczesność, niezawodność ekosystemu PIONIER-MANy, a także skupiona w MANach specjalizowana wiedza i ekspertyza, umożliwiły nawiązanie silnych relacji z lokalnymi samorządami. Szczególnie widoczne było to w zadaniach związanych z budowaniem tzw. Społeczeństwa Informacyjnego. Można więc oczekiwać, że będzie to kontynuowane przy budowie „SmartCities”.

Powstanie programu, sieci i Konsorcjum PIONIER poprzedzone było budowaniem społeczności przez sieciowych entuzjastów z MANów już od wczesnych lat 90-tych. Nie małe znaczenie odegrała w tym cykliczna konferencja POLMAN (1994-1999).

Listopad to miesiąc, który w sposób szczególny skłania nas do zadumy, a jesienne długie wieczory sprzyjają nastrojowi do refleksji i wspomnień. Warto w tym miejscu wspomnieć o tych, których nie ma już wśród nas, a którzy poprzez swoje działania i zaangażowanie przyczynili się do tworzenia Konsorcjum PIONIER i jego historii, bo Konsorcjum to nie tylko instytucje, ale przede wszystkim ludzie.

Wśród PIONIERów, którzy odeszli na wieczny spoczynek z pewnością wspomnieć należy prof. Tomasza Hofmokla, prof. Jacka Rychlewskiego, prof. Józefa Bema, prof. Mariana Nogę, prof. Mariana Zientalskiego jak i Kolegów Witolda Kmitę i Grzegorza Lejmana.

Ci zaś, którzy nie zasilają już szeregów Konsorcjum PIONIER, ale mogą nadal służyć pionierowemu społeczeństwu swoją wiedzą, od 2019 roku skupieni są w Klubie PIONIERa, budując jego historię, a także wspierając gromadzenie doświadczeń i dobrych praktyk.

Historię tej społeczności staramy się zebrać w Mediatece PIONIERa i już niedługo udostępnić na dedykowanym portalu.

Katarzyna Siudzińska

Nie wszyscy z Państwa pamiętają, że uruchomienie pierwszego fragmentu sieci miało miejsce w październiku 2003 roku, a więc 18 lat temu! O tym wydarzeniu przypominają nam na szczęście materiały zgromadzone w archiwach Mediateki PIONIERa (zarówno w formie materiałów pisanych jak i fotografii).

Uruchamiany fragment sieci, przedstawiony schematycznie w formie animacji (poniżej), wiązał się z oddaniem do eksploatacji 2648 km linii światłowodowych, które połączyły 16 miejskich sieci akademickich (BIAMAN, BYDMAN, CZESTMAN, TASK, KIELMAN, ACK CYFRONET, LODMAN, OLMAN, POZMAN, RAMAN, ŚASK, TORMAN, NASK, ICM UW, WCSS, ZIELMAN) oraz 5 ośrodków Komputerów Dużej Mocy (CYFRONET, ICM, PCSS, TASK, WCSS).

Była to pierwsza w Europie krajowa sieć akademicka, która wykorzystywała własne włókna światłowodowe. Włókna te zbudowane zostały w dwóch modelach inwestycyjnych: włókna umieszczone we wspólnym kablu z innym operatorem telekomunikacyjnym oraz w postaci linii światłowodowej (ADSS, OPGW) zawieszonej na konstrukcji wsporczej linii energetycznej 110 kV udostępnionej przez operatora systemu energetycznego w zamian za udostępnienie części włókien w kablu. Na włóknach tych uruchomiono transmisję optyczną DWDM w technologii 10 Gigabit Ethernet. Infrastruktura techniczna uruchamianego fragmentu sieci PIONIER zrealizowana została w postaci doziemnych (74%) jak i napowietrznych (26%) odcinków linii kablowych.

Do symbolicznego „odpalenia” pierwszych odcinków sieci PIONIER doszło przy okazji Jubileuszu 10-lecia jakie obchodził operator sieci – Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe. Wśród zaproszonych gości nie zabrakło przedstawicieli Jednostek Wiodących MAN, jak chociażby: Janusza Baranowskiego z ZIELMAN, Zbigniewa Skindera i Janusza Szykownego z BYDMAN, Józefa Janyszka z WCSS, Jerzego Żenkiewicza z TORMAN, Marka Ganczarskiego z MAN Opole, Sławomira Połomskiego z TASK, Piotra Sąsiedzkiego z SASK Gliwice,  śp. Mariana Nogi z ACK CYFRONET AGH, Zbigniewa Sendera z KIELMAN, Wiesława Wasilewskiego i Witolda Kmity z RAMAN, Marii Trąmpczyńskiej i Andrzeja Skrzeczkowskiego z NASK, Grażyny Omarskiej z UW ICM, Sławomira Sorko i Cezarego Citko z BIAMAN, a także Romana Wyrzykowskiego z CZESTMAN, Stanisława Starzaka i Mirosława Kopcia z LODMAN czy Andrzeja Bobyka z LUBMAN, których uwieczniono na zdjęciach z tej uroczystości, a które obecnie zasilają zbiory Mediateki PIONIERa.

Uroczystość ta stała się impulsem do natychmiastowego powołania miesiąc później Konsorcjum PIONIER, ale o tym przeczytacie Państwo w kolejnym numerze PIONIER News.

Uruchamiana sieć PIONIER była siecią nowej generacji o parametrach o rząd wyższych niż w sieciach komercyjnych. Obecnie sieć ta ulega głębokiej modernizacji w zakresie technologii i usług, dzięki projektowi PIONIER-LAB z Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej.

Poniżej przedstawiamy kilka wybranych zdjęć z uruchomienia pierwszych odcinków sieci ze zbiorów archiwalnych PIONIERa.

Katarzyna Siudzińska

Zainicjowanie wydania czasopisma PIONIER magazine miało na celu zacieśnienie więzi pomiędzy MANami skupionymi wokół sieci PIONIER, co stało się również okazją do lepszego poznania, „podejrzenia” prac prowadzonych w ramach projektów badawczo-rozwojowych z dziedziny nowoczesnych sieci, technologii gridowych, infrastruktury szerokopasmowego Internetu czy rozwiązań dla społeczeństwa informacyjnego.

Wśród stałych rubryk pojawiały się takie jak: „sieci NREN”- gdzie prezentowane były partnerskie sieci naukowo-badawcze, „projekty PIONIERa” – te rozwijane w środowisku sieci PIONIER, zarówno lokalne „aplikacje PIONIERa”, jak i te powstające w ramach programów europejskich. Pod hasłem „dobre praktyki” opisywane były natomiast wszystkie inicjatywy, które warto naśladować.

W każdym numerze znalazło się też miejsce na opisanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Nie zabrakło również wywiadów z ciekawymi osobowościami PIONIERa, jak chociażby z Przewodniczącym Rady Konsorcjum PIONIER profesorem Kazimierzem Wiatrem, „e-Ojcem” profesorem Janem Węglarzem, czy „PIONIERem z Wybrzeża” Mścisławem Nakoniecznym, a także śp. profesorem Danielem Józefem Bemem, który nazywał siebie „niedoszłym lotnikiem”. O „radosnej przyszłości Internetu” można było przeczytać w wywiadzie z doktorem Maciejem Stroińskim, a o tym jak „wychowywać zdrowych inżynierów” podzielił się z czytelnikami doktor Stanisław Starzak. W czasopiśmie pojawiły się też artykuły dotyczące Konsorcjum PIONIER, w których poszczególne Jednostki Wiodące miały okazję przedstawić swoje unikalne badania i projekty, a także reportaże z imprez, w których brali udział przedstawiciele PIONIERa. Nie mogło zabraknąć również raportów z bieżącego stanu infrastruktury całego Polskiego Internetu Optycznego. Natomiast „kalendarium” informowało o ważnych dla członków Konsorcjum i użytkowników sieci PIONIER wydarzeniach, jak Jubileusze związane z działaniem sieci PIONIER, czy istnieniem MANów.

Pojawiały się także wydania specjalne pisma, skojarzone chociażby z organizowaną przez kolejne 3 lata, od roku 2010 począwszy, „Konferencją i3: internet-infrastruktury-innowacje”.

Wszystkie przywołane materiały i bogate ilustracje dostępne są dla Państwa w Mediatece PIONIERa.

Bardzo cieszył fakt, że czasopismo to zostało pozytywnie przyjęte przez środowisko skupione wokół Polskiego Internetu Optycznego, a przedstawiciele MANów zaangażowali się w tworzenie treści jak i, w szerokim tego słowa znaczeniu, współredakcję czasopisma.

Obecnie ukazujący się PIONIER news jest unowocześnioną wersją PIONIER magazine i liczymy, że stanie się on godnym jego następcą. Dzięki wydawaniu go w wersji cyfrowej, prócz tekstu i ilustracji możliwe jest zamieszczanie również ciekawych linków czy filmów, co daje większe możliwości dzielenia się zawartymi w nim treściami. Zachęcamy wszystkich Państwa do aktywnego udziału w redakcji naszego Newslettera. Liczymy także na Wasze pomysły i tematy warte uwagi.

1 (01) 2008	1 (02) 2009
2 (03) 2009	3 (04) 2009
1 (05) 2010	1 (06) 2011
2 (07) 2011	3 (08) 2011
4 (09) 2011	1 (10) 2012
i3 2009	i3 2010
eng 2009	eng 2012

Katarzyna Siudzińska