Kategoria: #Technologie: W katalogu usług

Poprzez integrację usługi PIONIER DMP (Argos) z ROHub, proces tworzenia Planów Zarządzania Danymi Naukowymi (Data Managment Plan) jest bardziej zautomatyzowany. Naukowcy mają możliwość pobrania schematów metadanych lub MDP już istniejących, a to z kolei usprawnia ich pracę – mogą się koncentrować jedynie na wprowadzeniu wyników swoich badań.

Elektroniczny system obiektów naukowych oraz powiązanych DMP, umożliwia monitorowanie cyklu życia wyników badań naukowych, a łatwe filtrowanie pozwala na wyszukiwanie danych powiązanych wyłącznie z dziedziną naukową lub rodzajem badań, nad którymi aktualnie się pracuje. Pakiet jest skonfigurowany tak, aby badania były łatwiejsze do przeprowadzenia, a cały proces badawczy wydajniejszy.

ROHub automatycznie importuje DMP generowane przez PIONIER DMP i tworzy z nich nowe Obiekty Badawcze. Rozszerzenie usług umożliwiło eksport bezpośrednio do ROHub, z kolei usługa ROHub została rozszerzona o obsługę importu DMP wygenerowanego przez PIONIER DMP w formacie XML (tekstowym). Dodatkowo nowe wersje DMP w PIONIER DMP będą aktualizować obiekty badawcze w ROHub, bez konieczności wprowadzania danych ręcznie.

Takie rozwiązanie to szczególna wartość dla publikujących w Europejskiej Chmurze Otwartej Nauki (European Open Science Cloud). Wykorzystanie szablonów DMP sprawia, że nie trzeba tworzyć nowych, a to z kolei skraca pracę nad kwestiami prawnymi związanymi z publikacją treści badań naukowych, np.: nad politykami współdzielenia, licencjami itd.

Ponadto, po publikacji dane te są dostępne tylko dla instytucji, która je publikuje – dla pozostałych użytkowników będzie można wprowadzić osobne polityki dostępu. To ważny aspekt w kwestii udostępniania danych naukowych i ochrony własności intelektualnej. Ta funkcja zabezpiecza naukowców i pozwala na kontrolę udostępniania treści.

Kolejnym krokiem rozwoju będzie tworzenie prawdziwych DMP maszynowego przetwarzania („machine actionable DMPs”) i połączenie usług repozytoriów do obiektów naukowych, uwzględniając dwa warianty użycia połączonych usług: po pierwsze alokacje zasobów repozytoriów przy opisie obiektów badawczych, a po drugie dodanie obiektów naukowych przez repozytoria publikujące wyniki badań. Takie funkcjonalności będą dodatkową wartością dla naukowców, gdyż będą mogli zatwierdzać obiekty badawcze, jako „jedno okienko” dla zarządzania całym cyklem życia produktów procesu naukowego.

Oprac. Gabriela Jelonek, Raimundas Tuminauskas

Zbudowany dzięki projektowi PLATON system wideokonferencji był przez lata bardzo popularny i często wykorzystywany w kraju i poza nim. Ale po kolei, zacznijmy od początku!

Koniec sierpnia 2008 roku był w PCCS niezwykle gorący i to wcale nie z powodu wysokich temperatur panujących na zewnątrz w te letnie wakacyjne dni. Właśnie kończyliśmy pisanie projektu “Platforma Obsługi Nauki PLATON – Etap I: Kontener usług wspólnych” w ramach Programu Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 Infrastruktura sfery B+R. Należało zebrać, scalić i ujednolicić wszystkie materiały przygotowane prze różne zespoły zarówno w PCSS jak i w poszczególnych Jednostkach Wiodących wchodzących w skład Konsorcjum PIONIER i biorących udział w projekcie. Celem projektu było wdrożenie nowoczesnych usług teleinformatycznych: wideokonferencji, eduroam, obliczeń kampusowych, powszechnej archiwizacji oraz naukowej interaktywnej telewizji, dostępnych dla środowiska naukowego w Polsce.

To były naprawdę trudne dni, pracowaliśmy też nocami, wiele osób nie spało w domu, musieliśmy zdążyć na czas. I tak oto w piątek 29 sierpnia o godzinie 23-ciej wysłaliśmy pocztą gotowy wniosek PLATON wraz ze studium wykonalności.

Po pozytywnej decyzji o dofinansowaniu projektu niezwłocznie przystąpiliśmy do realizacji poszczególnych zadań-usług opisanych w studium wykonalności.

Usługi wideokonferencji miały być zrealizowane na drodze budowy wysokiej jakości bezpiecznego systemu wideokonferencyjnego w sieci PIONIER, który umożliwiałby zarówno połączenia punkt-punkt jak i połączenia pomiędzy wieloma lokalizacjami jednocześnie oraz zapewnieniem możliwość rejestracji poszczególnych wideokonferencji i ich odtworzenia.

Ze względu na wcześniejsze doświadczenia i działania TASK w temacie wykorzystania komputerów oraz kamer (m.in. stacje SGI wyposażone w kamery)  i transmisji obrazu przez Internet kierownikiem usługi wideokonferencji został Mścisław Nakonieczny – dyrektor TASK – ja zostałem zastępcą. To właśnie koledzy z TASK, w tym głównie Dariusz Klimowicz i Sławomir Połomski, odpowiedzialni byli za przygotowanie specyfikacji, a później postępowania przetargowego i zakup urządzeń potrzebnych do obsługi wideokonferencji.

W skład zakupionego systemu wchodziły 22 zestawy (po jednym do każdej jednostki) do zainstalowania w pokojach wideokonferencyjnych. Zestaw składał się z: videoterminala, kamery obrotowej z zoomem, 52-calowego monitora full HD, pilota i zestawu audio – głośniki i mikrofon.

Urządzenia kontrolujące zestawianie połączeń zostały zlokalizowane w dwóch węzłach sieciowych PIONIER-a – w Gdańsku i Poznaniu i zostały tak samo wyposażone w: mostek wideokonferencyjny (MCU), gatekeeper oraz serwer strumieniowania i archiwizacji. Oba są cały czas aktywne, możliwe jest więc realizowanie scenariusza równoległego, jednoczesnego wykorzystania obu serwerów w przypadku większego obciążenia.

Dodatkowo opracowany został (i tu olbrzymia zasługa kolegów Bartłomieja Idzikowskiego i Macieja Stróżyka z PCSS) system wraz z portalem umożliwiającym rezerwację zasobów potrzebnych do realizacji wideokonferencji.

Począwszy od roku 2012, tak przygotowana infrastruktura wideokonferencyjna gwarantująca wysoką jakość obrazu i głosu, została oddana do wykorzystania przez użytkowników jednostek MAN.

Wideokonferencja miała ułatwić kontakty między pracownikami jednostek naukowych, ograniczyć wyjazdy służbowe, zaoszczędzić cenny czas badaczy. I tak się stało.

Szczególny wzrost liczby sesji wideokonferencyjnych i ich znaczenie nastąpił kiedy Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oficjalnie zaakceptowało możliwość wykorzystania wideokonferencji w postępowaniach habilitacyjnych. Doceniono fakt, że członkowie komisji nie musieli podróżować, aby spotkać się w jednym miejscu. Sekretarz komisji kontaktował się z koordynatorem systemu na terenie MANu w celu uzgodnienia terminu spotkania, podania uczestników i ewentualnych kontaktów mailowych. Resztę załatwiał koordynator i system, który automatycznie powiadamiał uczestników i przypominał o posiedzeniu. Wystarczyło tylko zjawić się w określonym miejscu, godzinie i znowu administrator nawiązywał połączenie wideokonferencyjne z pozostałymi uczestnikami. Uczestnicy nie musieli się zajmować stroną techniczną a tylko merytoryczną. Doceniano również możliwość nagrywania treści takich posiedzeń i na prośbę użytkownika przekazywano nagranie.

Jednocześnie wiele polskich jednostek naukowych (uczelnie, wydziały, instytuty) niezależnie kupiło i zainstalowało na miejscu własne terminale wideokonferencyjne, które były włączane i obsługiwane w systemie PIONIER.

System umożliwia również połączenia wideokonferencyjne nie tylko z użytkownikami na terenie Polski, ale również z innych europejskich krajów, a także Azji i obu Ameryk. Wielokrotnie organizowaliśmy takie międzynarodowe wideokonferencje, w tym np. wideokonferencje z operacji otolaryngologicznych.-

Zbudowany dzięki projektowi PLATON system wideokonferencji był bardzo popularny i często wykorzystywany. Od 2012 roku  do chwili obecnej odbyły się 7943 wideokonferencje, w których wzięło udział 41047 uczestników (przy założeniu, że z jednego podłączonego terminala korzystała tylko jedna osoba), a łączny czas trwania wideokonferencji wyniósł 24109 godzin.

Funkcjonujący od ponad 10 lat system wideokonferencyjny oparty na sprzętowych rozwiązaniach i protokołach SIP i H.323 był w ubiegłych latach kilkukrotnie modernizowany i nadal jest w pełni funkcjonalny, ale można zaobserwować wyraźny trend spadkowy wykorzystania tej infrastruktury.

Terminale sprzętowe tego systemu są zainstalowane przede wszystkim w salach konferencyjnych i wymagają fizycznej obecności uczestników w danej lokalizacji. Zmiana trybu pracy wielu pracowników (praca zdalna, hybrydowa) zapoczątkowana przez pandemię oraz rozwój aplikacji i systemów webowych do wideokonferencji (np. wdrożony w PIONIERze system https://meet.pionier.net.pl), dostępnych również na urządzeniach mobilnych, spowodował wzrost zainteresowania tego typu rozwiązaniami, jako alternatywa dla sprzętowych terminali wideokonferencyjnych. Użytkownicy jednak nadal doceniają jakość konferencji realizowanych z wykorzystaniem systemu wideokonferencyjnego, szczególnie w przypadku większych spotkań całych zespołów oraz realizacji konferencji i seminariów w trybie hybrydowym. Przy takich zastosowaniach dostępność systemu jest obecnie nadal wystarczająca.

Chciałbym podziękować wspomnianym w artykule kolegom: Sławkowi i Darkowi z TASK oraz Bartkowi i Maciejowi z PCSS za pomoc w stworzeniu tego materiału.

Marek Bazyly

Naukowcom udało się stworzyć znakomity system działający z powodzeniem do dzisiaj. Ale po kolei…

Od bardzo wielu lat środowiska akademickie całego świata współpracują, by ustalać zasady i tworzyć globalne usługi wspierające ich środowiska. Jednym z takich wczesnych przykładów był pomysł stworzenia globalnego, rozproszonego katalogu ludzi nauki opartego o protokół ISO X.500. Działo się to na przełomie lat 1980/90. Na skutek zbiegu szczęśliwych przypadków zapoznaliśmy się z tą technologią i na UMK uruchomiliśmy serwer krajowy i pierwszy uczelniany serwer tej usługi, stając się jej polskim koordynatorem. Potem były bazujące na tym pomyśle polskie projekty koordynowane przez UMK, w których uczestniczyło sporo uczelni będących internetowymi pionierami w Polsce. Z X.500 wyrósł protokół LDAP, a wokół niego prace nad ujednoliceniem schematu atrybutów dostosowanego do potrzeb środowiska nauki koordynowane przez TERENĘ i kolejny polski projekt koordynowany przez UMK. W tych pracach partycypowaliśmy, z czasem coraz bardziej oficjalnie, reprezentując polskie środowisko sieciowe, a później nasze nowe konsorcjum PIONIER. LDAP to głównie uwierzytelnianie i autoryzacja i naturalny start do tego co się działo dalej.

Coraz powszechniejszy stawał się dostęp do zelektronizowanych czasopism naukowych, były to usługi płatnie, więc konieczne było wdrożenie ograniczania dostępu. Metodą, która „wygrała” w USA i Europie Zachodniej było zastosowanie protokołu SAML. Uzgadnianie metadanych usługodawców i usługobiorców zaczęło być jednak uciążliwe i to doprowadziło do pomysłu stworzenia federacji, które są zaufaną stroną przy wymianie tych metadanych.

eduroam

Pomysł, by przy pomocy konta uczelnianego można logować się do wszelkich usług sieciowych rozszerzono na gościnny dostęp do uczelnianych sieci bezprzewodowych. W roku 2002 powstała grupa robocza TERENA TF-Mobility i ruszyło wdrożenie eduroam. W roku 2004 UMK otrzymał grant LAN na budowę uniwersyteckiej sieci bezprzewodowej. Pomyśleliśmy, że to znakomita okazja, by ruszyć z eduroam w Polsce. Po pierwszych udanych testach, w czasie konferencji TNC na Rodos, uzgodniliśmy z prof. Węglarzem i dr. Stroińskim, że uruchomimy na UMK krajowy serwer eduroam i podłączymy do niego serwer uczelniany, a zapasowy serwer krajowy stanie w PCSS. Tak się stało i w 2005 roku Polska dołączyła do grupy krajów włączonych w ten system.

W roku 2006 udało się nam zorganizować w Toruniu pierwsze seminarium eduroam, w efekcie, którego na uczelniach zaczęły powstawać instalacje pilotowe. Dopiero w 2008 roku, gdy ruszył projekt PLATON konsorcjum PIONIER, udało się nadać tej usłudze ramy organizacyjne. Wtedy pojawiły się środki, żeby uruchomić uczelniane instalacje u członków naszego konsorcjum, przygotowaliśmy regulaminy, instrukcje, uruchomiliśmy portal eduroam.pl. Przygotowaliśmy też system generowania automatycznych instalatorów eduroam dla systemu Windows. Kierowaliśmy zadaniem eduroam w projekcie PLATON i udało się nam stworzyć znakomity system działający z powodzeniem do dzisiaj.

eduroam był jednym z tematów międzynarodowego projektu GN2. Niestety Polska nie była przypisana do tego zadania, ale po uruchomieniu pierwszych polskich sieci eduroam zostaliśmy zaproszeni do udziału w charakterze obserwatorów. Zostaliśmy oboje delegowani przez PCSS do reprezentowania Polski. Następnym krokiem był już pełnoprawny udział w kolejnym projekcie GN3 i dalej, aż do obecnego GN5.

Technologia rozproszonego uwierzytelniania zastosowana w eduroam znakomicie się sprawdza od 20 lat, ale prawidłowe skonfigurowanie urządzeń użytkowników nie jest proste. W projekcje GN3 pojawił się pomysł stworzenia centralnej usługi wspomagającej konfigurowanie urządzeń użytkowników. Liderem tego zadania został Stefan Winter z sieci RESTENA z Luksemburga, z którym wcześniej realizowaliśmy kilka pomysłów. Zostaliśmy zaproszeni do współpracy, tworząc trzyosobowy zespół programistów, który zbudował i do dzisiaj utrzymuje usługę eduroam CAT udostępniającą narzędzia do samodzielnej konfiguracji dostępu do eduroam przez użytkowników. Bardzo cenne były nasze doświadczenia z projektu PLATON przy tworzeniu takich rozwiązań. Z eduroam CAT obecnie korzysta ponad 4 tys. instytucji całego świata, odnotowaliśmy dotąd ponad 37 mln pobrań instalatorów.

Federacje, eduGAIN i PIONIER.Id

Pomysł federacji opartych o protokół SAML był wcześniejszy niż eduroam, ale federacje miały zasięg pojedynczych krajów. Jeden dostawca treści musiał przystępować do wszystkich federacji, co oczywiście było biurokratycznie bardzo uciążliwe. Globalizacja, a również sukces eduroam prowadziły do oczywistej konkluzji – potrzebne jest podobne podejście. W przypadku federacji SAML oznaczało to stworzenie centralnego punktu wymiany metadanych. Sprawa pozornie prosta, w rzeczywistości obarczona jednak wieloma technicznymi zawiłościami. Pierwsza wersja oprogramowania agregatora metadanych eduGAIN została stworzona przez SUNET, a nam zaproponowano, by usługę agregacji uruchomić na zasobach PCSS i wraz z dwoma kolegami z PCSS zapewnić jej obsługę operacyjną. Potem zakres usługi się poszerzał, powstała zupełnie nowa wersja oprogramowania, stworzona już przez nas na bazie powszechnie używanych komponentów. W tej chwili usługa eduGAIN skupia 79 członków obsługując ponad 5400 dostawców tożsamości i ponad 3600 usług. Szczegóły można zobaczyć na stworzonym przez nas portalu technical.edugain.org.

Pomimo, że w pracach grupy roboczej TF-EMC2 (zainteresowanej tematem federacji) braliśmy udział od dawna, to samo uruchomienie federacji w Polsce szło bardzo opornie. Dostęp do czasopism elektronicznych został wcześniej rozwiązany innymi sposobami, brakowało zatem usług, które przyciągałyby uczelnie. Dołączenie do federacji wymaga uruchomienia dodatkowego oprogramowania na uczelni i połączenia go z istniejącą baza użytkowników. To dosyć spore i niełatwe zadanie. Pomimo wsparcia, które zapewnialiśmy uczelniom, przygotowania przykładowych narzędzi itp. takie wdrożenie nie jest proste. Niezbędność stworzenia polskiej federacji była jednak dostrzegana i kiedy przygotowywano wniosek na projekt MAN-HA, wpisano tam też zadanie utworzenia polskiej federacji i połączenia do niej pewnych nowych usług PIONIER-a. Projekt uzyskał finansowanie i mogliśmy porządnie ruszyć. Stworzyliśmy PIONIER.Id i do federacji dołączyły pierwsze uczelnie (głównie członkowie Konsorcjum PIONER). W innym zadaniu projektu MAN-HA uruchomiono usługę chmurową – zaimplementowano tam logowanie federacyjne. Przyjęto również zasadę, że w kolejnych usługach Konsorcjum PIONIER takie logowanie federacyjne będzie już normą.

Prawdziwy przełom nastąpił jednak dopiero w roku 2022, kiedy Komisja Europejska wdrożyła decyzję o zelektronizowaniu procesów przy wnioskowaniu o wyjazdy w programie Erasmus+. Uznano, że najwłaściwszym rozwiązaniem logowania się studentów będzie właśnie logowanie federacyjne, co de facto wymusiło na uczelniach wdrożenie tego podejścia i przystępowania do PIONIER.Id. Na okres przejściowy, koledzy z PCSS stworzyli aplikację pozwalającą na dostęp do usług Erasmus+ dla aplikujących studentów, ponieważ szybkie wdrożenie federacji u wszystkich było po prostu niewykonalne.

GÉANT Community Award

W roku 2017 na konferencji TNC w Linz w Austrii odebraliśmy to ważne wyróżnienie środowiska europejskich sieci akademickich, przyznane nam za wkład w rozwój i utrzymanie usług eduroam i eduGAIN.

Podziękowania i co dalej

W bieżącym roku oboje przechodzimy na emeryturę, kończąc pracę na UMK. Nie kończymy jednak pracy w PCSS i nadal będziemy działać przy eduroam i eduGAIN na poziomie światowej koordynacji tych usług. Sukcesywnie przekazujemy obowiązki młodszym. Koordynację eduroam i federacji PIONIER.Id stopniowo przejmują koledzy z PCSS. Nasza przygoda zaczyna zatem pomału dobiegać do końca, chociaż mamy nadzieję, że nie będzie to bardzo gwałtowne.

Na zakończenie musimy podkreślić, że to co udało nam się zrobić nie miałoby szans realizacji, gdyby nie zaistniałe możliwości i zaufanie, którym nas obdarzono. Głównie to, że mamy Konsorcjum PIONIER, że PCSS partycypuje w projektach TERENA i GÉANT, że wiele lat temu zaproszono nas do współpracy, dając możliwość udziału w tych wszystkich ciekawych pracach. Oczywiście był to duży wysiłek – normalna praca informatyka na UMK, a jednocześnie koordynacja polskich projektów eduroam i federacji oraz dodatkowa praca w GÉANT (za pośrednictwem PCSS). Dawało nam to jednak ogromną satysfakcję, a nagroda GÉANT nadzwyczajnie tę satysfakcję spotęgowała.

Utrzymanie centralnej infrastruktury eduGAIN, to nie tylko my – zasoby to maszyny PCSS, zarządzanie siecią, klastrem maszyn itp., to praca kolegów PCSS. Bez nich nie bylibyśmy w stanie pracować i za to bardzo dziękujemy.

W obszarze eduroam i eduGAIN ciągle pojawiają się nowe wyzwania, liczymy, że będą chętni, by tę tematykę śledzić, rozwijać i przenosić na polski grunt. Zdajemy sobie sprawę, że są to zadania coraz bardziej złożone i wymagające coraz większego nakładu pracy.

Maja Górecka-Wolniewicz, Tomasz Wolniewicz,

W Polsce EOSC Argos będzie działał jako PIONIER DMP i będzie usługą wspierająca tworzenie Planu Zarządzania Danymi Badawczymi w sieci PIONIER. Od końca września dostępna jest jej wersja testowa, do której można przejść za pośrednictwem strony pionier.net.pl. Znaleźć ją można w drzewie usług PIONIER.

Argos został zaprojektowany jako narzędzie do inkluzywnego wykorzystania przez naukowców, studentów, sponsorów, społeczności badawcze i instytucje. Może być stosowany do prowadzenia projektów badawczych zgodnie z wymaganiami instytucji finansujących Research Data Management (RDM), jako narzędzie wspierające programy alfabetyzacji w środowisku akademickim lub może być niezależnie wdrażany, aby ułatwić wdrażanie określonych wymagań podmiotów zamawiających.

Dzięki pomocy OpenAIRE NOADs, Argos jest również dostępny w językach narodowych państw zrzeszonych w EOSC, co wzmacnia wspólne zrozumienie w projektach międzynarodowych wszystkich naukowców zaangażowanych w proces pisania DMP. Korzystając z Argos wykładowcy i studenci mogą tworzyć swoje plany DMP we współpracy z innymi kolegami, uczyć się podstawowych koncepcji RDM w trakcie całego procesu tworzenia i publikować plany DMP jako dane wyjściowe w sposób otwarty i uczciwy. Jest to możliwe między innymi poprzez przypisywanie numerów DOI i licencji oraz utrzymywanie planów DMP jako edytowalnych dokumentów w różnych wersjach. Jednocześnie Argos może być konfigurowany i wdrażany przez sponsorów, instytucje finansujące i środowiska badawcze. Mogą oni podłączać własne usługi lub korzystać z podstawowych usług OpenAIRE, które Argos buduje ad-hoc.

Argos jest łatwy w obsłudze i nawigacji. Zaznajamia użytkowników z procesem DMP i zawiera wskazówki dotyczące podstawowych koncepcji RDM, dzięki czemu użytkownicy mogą znaleźć przydatne zasoby, z których mogą się uczyć. Użytkownicy mogą zapraszać swoich współpracowników i razem pracować nad ukończeniem DMP w chmurze. Co więcej, Argos jest integralną częścią ekosystemu OpeAIRE i Research Graph, integruje inne usługi, aby umożliwić umieszczenie informacji w konkretnym kontekście. Jest to szczególnie przydatne, gdy dane są ponownie wykorzystywane, można łatwo je odnaleźć i sprawdzić, jak i czy można je zmienić.

Gabriela Jelonek

Nasze działania na arenie międzynarodowej są bardzo ważne, dlatego przedstawiamy Państwu informacje o agendzie prac w ostatnim czasie.

Projekt EOSC-Future

Zbliża się pierwszy termin oceny projektu EOSC-Future (project review). Zadania przewidziane na ten etap muszą zostać zakończone i przedstawione na początku czerwca. W projekcie uczestniczą dwaj partnerzy Konsorcjum PIONIER: CYFRONET i PCSS.

Głównym zadaniem zespołu z CYFRONETu jest realizacja portalu użytkownika EOSC, a PCSSu – systemu rekomendacyjnego, bazującego na sztucznej inteligencji. Zespół PCSS uczestniczył w warsztacie projektowania funkcji i interfejsu portalu, który odbył się w Krakowie w dniach 10-12 maja. W czasie warsztatu ustalono, że system rekomendacyjny realizowany przez PCSS stanie się główną częścią interfejsu EOSC, odpowiadającą za spersonalizowane wyniki wyszukiwania. Omówiono również uruchomienie systemu rekomendacyjnego na zasobach partnerów projektu tak, aby zapewnić działanie portalu w czasie prac konserwacyjnych. W wyniku spotkania omówiono nowy sposób prezentacji zasobów EOSC widocznych w części interfejsu użytkownika, który realizuje CYFRONET. Ponadto, zespół z CYFRONETu przygotował scenariusze demonstracji wyników prac na nadchodzącym przeglądzie projektu.

EOSC Association

W dniach 24-25 maja w Brukseli odbywa się spotkanie Zgromadzenia Ogólnego EOSC Association (General Assembly). Na posiedzeniu zatwierdzani są nowi członkowie stowarzyszenia, a także akceptowane będą plany prac grup „Task Forces” na rok 2022. W agendzie przewidziano również dyskusję na temat przyszłości finansowana i realizacji celów EOSC.

Oprac. Marcin Dąbrowski

Nowa usługa logowania jest oparta o oprogramowanie Keycloak i SATOSA oraz protokół OAuth 2.0. Usługa „Keyclock PIONIER.Id” została także zarejestrowana w Federacji PIONIER.Id.

Wdrożenie logowania opartego o Keycloak pozwoli na integrację różnych usług z Federacją PIONIER.Id z wykorzystaniem protokołów OIDC (OpenID Connect 1.0 / OAuth2.0). Są to standardy stosowane obecnie na całym świecie. Dotychczas integracja jakiejkolwiek usługi z Federacją PIONIER.Id musiała bazować na o wiele starszym protokole SAML2.0, dla którego wsparcie w przypadku wielu nowych pakietów oprogramowania, zwłaszcza bazujących na technologii web, jest ograniczone lub niedostępne.

Ponadto dodanie bazującego na Keycloak elementu Proxy do Federacji PIONIER.Id pozwala na podniesienie poziomu bezpieczeństwa integrowanych systemów, poprzez możliwości zastosowania drugiego czynnika uwierzytelniania opartego o algorytm TOTP – jednorazowe kody generowane przez aplikację zainstalowaną na urządzeniu mobilnym.

Patrząc na praktyczną stronę integracji, logowanie następuje przez portal PIONIER, dzięki czemu w zakładce „menu” i „mój PIONIER” użytkownik może przeglądać dane swojej tożsamości zawarte na profilu.

To ważny fundament portalu, gdyż dzięki zbudowaniu i integracji systemu logowania, będzie on miejscem dostępu do wszystkich innych usług federacji PIONIER.Id.

Dodatkowo pozwala to na listowanie instytucji na ekranie, dzięki czemu logowanie do PIONIER.Id jest bezpieczne i szybsze. Użytkownicy mogą korzystać z wielu usług używając tego samego loginu i hasła, ale też gdy któryś z pracowników zakończy współpracę z instytucją – jednocześnie zablokowane zostaną dostępy do usług PIONIER i eduGAIN.

Kolejne usługi będą sukcesywnie integrowane z portalem do końca 2022 r. Obecnie trwają testy integracji usługi “PIONIER meet” z nowym systemem logowania.

Gabriela Jelonek

„Keyclock PIONIER.Id” w ramach nowego portalu PIONIER, będzie podstawową usługą zarządzania tożsamością. Usługa Federacji PIONIER.Id polega na dostarczaniu procedur i środków technicznych niezbędnych do zapewnienia sprawnej współpracy i ułatwienia członkom federacji uwierzytelnionego i autoryzowanego dostępu do usług.

Dodatkowo integracja z portalem pozwoli na listowanie instytucji na ekranie, dzięki czemu logowanie do PIONIER.Id będzie bezpieczne i szybsze. Użytkownicy będą mogli korzystać z wielu usług używając tego samego loginu i hasła, ale też gdy któryś z pracowników zakończy współpracę z instytucją – jednocześnie zablokowane zostaną dostępy do usług PIONIER i eduGAIN.

Keyclock PIONIER.Id zostanie zarejestrowana jako nowa usługa w Federacji PIONIER.Id. Dodatkowo ma interfejs pozwalający użytkownikom na wgląd do swoich danych. Dzięki wykorzystaniu tego mechanizmu możliwa będzie integracja pojedynczego punktu logowania, tożsamość będzie uwspólniona, a dodatkowo umożliwia to współdzielenie treści, np.: w oknie czatu podczas wideokonferencji. Integracja ta pozwoli na otwarcie się na użytkowników Federacji PIONIER.Id, a nie tylko członków Konsorcjum PIONIER. W najbliższym czasie interfejs PIONIER.Id zostanie zmodyfikowany i usługa zostanie przeniesiona na serwery Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego.

Celem tworzenia Federacji Zarządzania Tożsamością jest uproszczenie i zunifikowanie procedur tworzenia umów dwustronnych oraz dostarczenie bezpiecznego źródła metadanych. Federacje Zarządzania Tożsamością mogą zawierać porozumienia o współpracy z innymi Federacjami tworząc konfederacje. Zaufanie między Dostawcą Tożsamości a Dostawcą Usługi jest oparte o dwustronne umowy lub inne procedury i ustalenia zastępujące takie umowy. Proces uwierzytelnienia jest chroniony za pomocą parametrów zawartych w opisach technicznych Dostawcy Usługi i Dostawcy Tożsamości (tzw. metadanych).

Usługa Federacji PIONIER.Id jest kierowana w pierwszej kolejności do podmiotów należących do sektora badań i edukacji. Doskonałym przykładem jest aktualna inicjatywa PIONIER.Id for Erasmus+ i Erasmus Without Paper powoduje, iż uczelnie muszą korzystać z platformy Erasmus Without Paper Network/Dashboard, która ogranicza wymianę dokumentów w wersji papierowej. Wymusza to elektroniczną wymianę dokumentów, a dostęp jest możliwy poprzez Dostawcę Tożsamości, który zarejestrowany w eduGAIN (poprzez wcześniejszą rejestrację IdP w PIONIER.Id) lub dedykowanej usłudze przygotowywanej przez Polską Federację Tożsamości PIONIER.Id (nazwa usługi: PIONIER.Id for Erasmus+).

Członkiem PIONIER.Id może zostać tylko instytucja, która jest podłączana do jednej z sieci MAN tworzących Konsorcjum PIONIER. Instytucje, które nie korzystają dotąd z tych sieci prosimy o kontakt z najbliższą jednostką zarządzającą siecią MAN. Koszt korzystania z usługi federacji PIONIER.Id jest składową opłaty za przyłączenie do sieci, dotychczasowi klienci sieci MAN nie będą ponosili żadnych dodatkowych kosztów. Jeżeli instytucja przystąpi do PIONIER.Id to automatycznie może stać się członkiem eduGAIN, dzięki czemu użytkownicy PIONIER mają dostęp do usług oferowanych przez inne stowarzyszone federacje. Federacja PIONIER.Id jest także wspólnym działaniem członków Konsorcjum PIONIER. Operatorem Federacji PIONIER.Id jest Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe.

Gabriela Jelonek

Drzewo usług podzielono na kategorie: tożsamość i logowanie, obliczenia i przetwarzanie danych, życie uczelni, dane w chmurze, identyfikatory danych, wyszukiwanie i dostęp do danych, infrastruktura sieciowa, spotkania i głosowanie oraz dydaktyka i edukacja.

W zakładce „współpraca” wymieniliśmy najważniejsze współprace międzynarodowe Konsorcjum PIONIER, w tym z główną europejską siecią komputerową GÉANT; konsorcjum Internet 2, rozwijającym i wrażającym technologie sieciowe, wykorzystując do tego szybki transfer danych; a także z European Open Science Cloud, czyli otwartą chmurą nauki i usług dla nauki, powstałą z inicjatywy Komisji Europejskiej. Aby ułatwić współpracę z EOSC, stworzyliśmy specjalną podstronę w języku polskim, gdzie krok po kroku tłumaczymy kto i jakie usługi może udostępnić w Europejskiej Chmurze Otwartej Nauki.

W zakładce „projekty” wyróżniliśmy najważniejsze projekty powstałe na infrastrukturze PIONIER z ostatnich lat, prowadząc na strony internetowe zarówno projektów zakończonych, które są w fazie użytkowania, jak i trwających, które są w budowie.

Z kolei podstrona „PIONIER News” to porcja najświeższych informacji, gdzie pokazujemy i opisujemy przebieg trwających prac, a także przypominamy rocznice ważnych dla członków konsorcjum wydarzeń i publikujemy wywiady z osobami mającymi cenny wkład w budowaniu sieci i konsorcjum. Informacje te są także wysyłane do subskrybentów w formie newslettera.

Strona w całości przystosowana została dla użytkowników z niepełnosprawnościami i specjalnymi wymaganiami. Dostępna jest także w angielskiej wersji językowej.

Gabriela Jelonek

Celem jest wsparcie i wzmocnienie rozwoju innowacyjnych rozwiązań przy współpracy sektora prywatnego – ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw – ze światem nauki. W gospodarce prace rozwojowe skupiają się na dostarczeniu nowoczesnych rozwiązań kontenerowych w chmurze oraz nowych usług, m.in. HPCaaS (HPC as a Service).

W ramach prac rozwojowych i dzięki infrastrukturze sieci PIONIER budowana jest platforma usług wytworzonej Infrastruktury Badawczej. Obejmuje ona: laboratorium e-infrastruktury HPC, laboratorium platform usługowych, laboratorium usług obliczeniowych nowej generacji oraz laboratorium analizy danych wielkoskalowych. Projekt w efekcie ma poprawić pozycję polskiej gospodarki na rynkach europejskich i światowych. Potencjalnymi odbiorcami są przedsiębiorstwa, administracja rządowa i samorządowa oraz jednostki badawcze z uczelni wyższych, instytutów Polskiej Akademii Nauk i Państwowych Instytutów Badawczych.

PRACE-LAB2 tworzy konsorcjum wysoce wykwalifikowanych jednostek naukowych z wieloletnim doświadczeniem w dziedzinie komputerów dużej mocy. Dzięki ogromnej wiedzy i wsparciu kompetentnego zespołu możliwe jest udostępnienie usług o wysokiej niezawodności. Jego liderem jest Instytut Chemii Bioorganicznej PAN – Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe.

Realizacja PRACE-LAB2 jest możliwa dzięki kontynuacji programu Europa Innowacji w zakresie budowy ERA (European Research Area), z postulatami komitetu ESFRI w zakresie integracji infrastruktury badawczej (IB) i infrastrukturą ICT oraz wytycznymi na temat rozwoju najwyższej klasy nowych infrastruktur badawczych Programu Ramowego Horyzont 2020.

Inicjatywa PRACE-LAB znajduje się na Polskiej Mapie Infrastruktur Badawczych, liście będącej odpowiednikiem Europejskiego Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych (ESFRI), zaklasyfikowana w grupie 7 (Rozwój inteligentnych systemów i infrastruktury). Jej odpowiednik w wersji europejskiej – PRACE (Partnership for Advanced Computing in Europe) znajduje się również w aktualnej edycji mapy drogowej ESFRI. Głównym celem projektu PRACE-LAB2, kontynuacji już realizowanego projektu PRACE-LAB, jest dalsze dostarczenie zaawansowanych usług obliczeniowych HPC (High Performance Computing), w tym szczególnie skupionych wokół tematyki sztucznej inteligencji/uczenia maszynowego, przetwarzania dużych zbiorów danych (Big Data) oraz cyberbezpieczeństwa dla środowiska naukowego w Polsce oraz Europie, jak również umożliwienie obliczeń w zakresie badań przemysłowych. Realizacja projektu planowana jest do końca 2023 roku.

Gabriela Jelonek

Zasady współdzielenia oraz otwartego dostępu do danych naukowych zostały zdefiniowane w EOSC jako cztery obszary wymagań związanych z procedurami zarządzania danymi naukowymi i zostały określone jako FAIR, tak aby zapewnić naukowcom ich łatwe: wyszukiwanie (ang. Findable), dostęp (ang. Accessible), interoperacyjność (ang. Interoperability) i ponowne wykorzystanie (ang. Reusability). Wdrożenie zasad FAIR w ekosystemie EOSC ma zautomatyzować wiele procesów związanych z wykorzystaniem i współdzieleniem wyników prac naukowych.

29 lipca 2020 r. powstało Stowarzyszenie EOSC (EOSC Association). Jego misją jest m.in. postęp oraz promowanie dostępności i przejrzystości w otwartej nauce.  Wśród członków EOSC Association znajdziemy Politechnikę Gdańską, Narodowe Centrum Nauki, Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza oraz Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Z kolei 23 czerwca br. zostało podpisane porozumienie pomiędzy Stowarzyszeniem EOSC, a Komisją Europejską. Porozumienie to wzmocni rolę EOSC w dziedzinie otwartej nauki w Europie oraz zwiększy wagę EOSC w programie ramowym Horyzont Europa.

Szczególnie istotne dla rozwoju idei EOSC w Polsce jest powiązanie z istniejącą infrastrukturą informatyczną nauki w Polsce, która obejmuje zasoby obliczeniowe oraz przestrzenie składowania i archiwizacji danych zintegrowane z infrastrukturą sieci naukowej PIONIER. Ważne dla współpracy PIONIER z EOSC są projekty łączące polskie ośrodki obliczeniowe (tzw. ośrodki KDM od Komputerów Dużej Mocy) oraz sieci miejskie, tzw. MANy (Metropolitan Area Networks). Przykładem takich projektów są PRACE-LAB (PRACE – The Partnership for Advanced Computing in Europe) oraz Krajowy Magazyn Danych, budowany w ramach projektów KMD, KMD2 oraz jego obecną kontynuację: „Krajowy Magazyn Danych – Uniwersalna infrastruktura dla składowania i udostępniania danych oraz efektywnego przetwarzania dużych wolumenów danych w modelach HPC, BigData i sztucznej inteligencji”.

Krajowy Magazyn Danych to system archiwizacji wraz z usługą tworzenia kopii zapasowych oraz wirtualnego systemu plików.  System ten zapewnia automatyczną replikację danych użytkownika i gwarantuje trwałość danych w przypadku zniszczenia jednego z centrów przechowywania danych należących do systemu.  Sieć PIONIER wraz z MANami stanowią szkielet sieci dostępowej KMD, oferując wydajną transmisję danych pomiędzy użytkownikiem a systemem.

Zakładane jest także wdrożenie i dostarczenie dla EOSC w Polsce podstawowych usług wchodzących w skład tzw. EOSC-Core, czyli zestawu usług zapewniającego środki do wyszukiwania, współdzielenia, dostępu i ponownego użycia danych, jak i usług związanych z przetwarzaniem tych danych. Na bazie infrastruktury sieci PIONIER, wkładem PIONIER dla EOSC-Core są:

• Polska Federacja Zarządzania Tożsamością dla użytkowników naukowych oraz kontroli dostępu w oparciu o otwarte standardy uwierzytelniania i autoryzacji, niezbędnych do realizacji założeń EOSC-Core dla federacji usług oraz repozytoriów,
• Usługa PIONIER Data ID dla rejestracji trwałych identyfikatorów obiektów cyfrowych w sieci PIONIER, gwarantująca trwały i jednoznaczny sposób dostępu do różnorodnych obiektów cyfrowych,
• Federacja Bibliotek Cyfrowych dla wsparcia dalszego procesu gromadzenia, przetwarzania i udostępniania obiektów z polskich instytucji nauki oraz kultury w modelu otwartych danych i zgodnie z zasadami FAIR.

Krajowa infrastruktura informatyczna nauki, przy dobrej integracji i współpracy, jaką już osiągnęły centra MAN i KDM w dotychczasowej realizacji krajowych usług chmurowych, powinna zacząć odgrywać kluczową rolę dla rozwoju oraz wdrożenia EOSC w Polsce. Mając na uwadze korzyści płynące z rozpowszechniania otwartej nauki, konsorcjum PIONIER powinno być jedną z instytucji zaangażowanych w działania wspierające inicjatywę EOSC.

W dniach 15-18 czerwca br. odbyło się sympozjum EOSC, zachęcamy do zapoznania się z prezentacjami dostępnymi pod: https://www.eoscsecretariat.eu/eosc-symposium-2021-programme

Gabriela Jelonek, Marcin Dąbrowski